Omgaan met Elkaar leert kinderen een positieve rol aan te nemen bij pesten op school

Voordelen van dit anti-pestprogramma?

Bij het antipestprogramma ‘Omgaan met Elkaar’ ligt de focus op het ontwikkelen en versterken van positieve rollen in de klas. In een groep waar wordt gepest, kun je verschillende rollen onderscheiden: pester, slachtoffer, meeloper, aanmoediger, buitenstaander en helper. Als leerlingen, die vaak een bepaalde rol aannemen, opschuiven naar een positievere rol, dan neemt het pesten in de klas af. 

Omgaan met Elkaar is ontwikkeld vanuit het besef dat ieder kind een stukje kan opschuiven naar een meer positieve rol. Daarmee verandert er veel in de groepsdynamiek van een klas. De hele klas leert in 8 lessen anders met elkaar om te gaan (in veilige subgroepen). Ook ouders en betrokken onderwijs professionals krijgen handvatten aangereikt.

Dit anti-pestprogramma staat in de Wegwijzer programma’s sociale veiligheid  en Kennisbank van Stichting School & Veiligheid

Dit anti-pestprogramma staat ook als ‘veelbelovend anti-pestprogramma’ op de lijst met erkende interventies van staatssecretaris Dekker op de website van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) (link: https://www.nji.nl/antipestprogramma).

Het doel van dit anti-pestprogramma is om pesten in een groep te voorkomen en tegen te gaan door de competenties van leerlingen op het gebied van respectvolle omgang te vergroten. Zij leren daardoor meer rekening met eigen en andermans grenzen te houden. Ze helpen elkaar daarbij vaker. Hierdoor neemt het pesten in de klas af.

Leerlingen uit de groepen 5 tot en met 8 van het basisonderwijs en het eerste en tweede leerjaar van alle typen voortgezet onderwijs. Het programma is ook geschikt voor het speciaal basisonderwijs en kan aangepast gegeven worden in lagere groepen van het basisonderwijs.

De groepsleerkracht(en)/ mentor(en) worden nauw betrokken bij het programma. Dit kan door een aantal lessen mee te draaien met de trainer en leerlingen. Daarnaast werken leerlingen uit een Omgaan met Elkaar map in een werkboek. De trainer ondersteunt de groepsleerkracht(en) / mentor(en) bij het begeleiden van de leerlingen en het werken uit de map door middel van praktische handvatten. Door deze intensieve samenwerking tussen de trainer en de betrokken onderwijs professional(s) is er een deskundige uitvoering met maximaal resultaat.

Er is aandacht voor het betrekken van de ouders/ verzorgers van de leerlingen van de klas. Dit gebeurt door middel van een of twee informatiebijeenkomsten en schriftelijke informatie. 

Ook kan gekozen worden voor een themabijeenkomst voor alle ouders/ verzorgers van leerlingen op school en scholing voor het volledige team. Het draagvlak voor het antipestprogramma, voorkomen, tijdig signaleren en aanpakken van pesten neemt hierdoor toe.

In de training staan de volgende zes aandachtsgebieden centraal:

1. Lichaamstaal; Leerlingen ontwikkelen weerbare lichaamstaal, zodat zij die gebruiken bij het opkomen voor zichzelf en een ander.
2. Pest-attitude; Hoe je over een onderwerp denkt, heeft te maken met waarden en normen (van jezelf, je omgeving, de groep).) Leerlingen krijgen informatie en werken samen aan een positieve attitude voor een respectvolle omgang met elkaar.
3. Assertiviteit; We leren de leerlingen leren de vaardigheid ‘assertiviteit’ zodat ze deze inzetten in plaats van agressief of subassertief met anderen om te gaan.
4. Coping; Leerlingen krijgen handvatten om beter om te gaan met gevoelens van boosheid, verdriet en angst en het vormen van helpende gedachten. Hierdoor zijn zij vaker in staat om zichzelf en anderen te helpen.
5. Sociale vaardigheid; Meedoen en omgaan met buitensluiten, en feedback geven en ontvangen, zijn o.a. twee belangrijke sociale vaardigheden die aan bod komen.
6. Sociaal veilige groep; Door verschillende spelvormen, het oefenen in rollenspellen en het voeren van gesprekken met elkaar wordt er gewerkt aan versterking van de groepscohesie.

• 8 sessies van 60 minuten (in 2 of 3 subgroepen) voor leerlingen in veilige subgroepen
• De bijeenkomsten vinden wekelijks plaats onder schooltijd en op school.
• Analyse van de groep d.m.v. afname van de vragenlijst ‘omgaan met pesten’, meenemen van de resultaten uit monitoring door school en observatie van de groep door de trainer om rollen bij pesten en pestgedrag in kaart te brengen.
• één of twee informatieavonden voor ouders/verzorgers
• De leerkracht/mentor ontvangt lessuggesties en –materiaal om tijdens of na de looptijd van de training te gebruiken in de groep.
• Leerlingen ontvangen een Omgaan met Elkaar map met werkboek en opdrachten om op school of thuis aan te werken.

Het programma kan uitgebreid worden met:

• Themabijeenkomst voor alle ouders/ verzorgers van school
• Scholing voor het team

Het leveren van maatwerk staat centraal. Neem contact op met een trainer voor het plannen van een voorgesprek, waarna de betreffende trainer een offerte op maat opstelt om inzicht te geven in het programma en de investering.

Door wie:

Het programma wordt uitgevoerd door een trainer die is aangesloten bij de Stichting Omgaan met Pesten. Deze trainer heeft een intensieve masteropleiding Omgaan met Elkaar trainer afgerond bij het Kenniscentrum Omgaan met Pesten.

Antipestprogramma’s Omgaan met Elkaar worden verzorgd door speciaal opgeleide trainers.

Vind een trainer in de buurt. Zoek op plaatsnaam of provincie in het omgaanmetpesten.nl/overzicht

Shaira (mentor brugklas):

‘Mooi om te zien dat de kinderen na afronding van het project verdraagzamer zijn tegenover elkaar en minder buitensluiten. Door de scholing voor het team voel ik me in staat deze sfeer met de leerlingen vast te houden’.

Vanesa en Loek (leerlingen groep 6 basisschool):

‘Wij hadden altijd veel gedoe op school in de pauze met buitenspelen. Dan deden kinderen niet aardig tegen sommigen. Nu gaat het beter, we overleggen wat we gaan doen en kijken beter of iedereen het leuk heeft’

‘Er werd heel veel gescholden in onze klas, we konden ook nooit zelf teams maken en vaak werd het ruzie als we gingen voetballen op het plein. Sommige kinderen voelden zich alleen in onze klas en kwamen niet graag meer naar school. In de Omgaan met Elkaar lessen hebben we veel uitleg gekregen en geoefend in toneel hoe het anders kan. Dat was heel leuk. Nu kunnen we zelf teams maken, we schelden veel minder en we kunnen veel meer plezier maken tijdens voetbal, zonder dat het steeds gaat om wie gaat winnen.’

Ray (coördinator sociale veiligheid voortgezet onderwijs):

‘Ik heb een opleiding gevolgd tot anti-pestcoördinator bij het Kenniscentrum Omgaan met Pesten. We hadden al een tijdje problemen met twee van onze brugklassen. Mijn collega’s en de mentoren hadden er al veel aandacht aan besteed en zelf ben ik ook betrokken geweest bij oudergesprekken en leerlinggesprekken. Dat leverde te weinig op. Via de opleiding kwam ik op het programma ‘Omgaan met Elkaar’. Al na vier lessen zagen we een enorme verbetering. Het viel de gymleraar bijvoorbeeld op dat in zijn lessen (met een meer vrije les situatie), veel positiever met elkaar omgaan wordt. Wat een opluchting is het voor ons, maar ook zeker de leerlingen en ouders, dat er weer rust in deze groepen is gekomen.’

Koen Elbers (directeur basisschool):

‘Door verschillende oorzaken was de dynamiek in onze groep 5 (31 leerlingen) niet altijd positief. Onze schoolaanpak inzake omgaan met elkaar en extra interventies van de leerkrachten hadden niet voldoende effect om het groepsklimaat positief om te buigen. We hebben het project ‘Omgaan met Elkaar’ van Kenniscentrum Omgaan met Pesten  ingezet en na de 8 lessen gaven de kinderen in de evaluatie aan dat de sfeer in de klas sterk is verbeterd. Pesten komt in de klas veel minder voor dan voorheen en de leerlingen geven aan veel geleerd te hebben over opkomen voor zichzelf en voor elkaar.’

Blog Training Omgaan met Elkaar

In een groep waar wordt gepest, zijn verschillende rollen te onderscheiden: pester, slachtoffer, meeloper, buitenstaander, aanmoediger en helper. De training Omgaan met Elkaar maakt leerlingen bewust van deze rollen en moedigt hen aan op te schuiven naar een meer positieve rol. Ook ouders en beroepskrachten krijgen handvatten aangereikt. Dit programma is geschikt voor leerlingen van het basisonderwijs en het eerste en tweede jaar van het voortgezet onderwijs.

Op een basisschool in Brabant heeft trainster Marloes Tetering de training Omgaan met Elkaar verzorgd voor groep 5. In acht lessen leren kinderen over rollen in een groep, de invloed van lichaamstaal en het inzetten van helpende gedachten.
“De training is bedoeld voor de hele groep, maar wordt aangeboden aan twee subgroepen’’, legt Marloes uit. “Ook de leerkracht is bij de training aanwezig. Dat is een grote meerwaarde omdat hij of zij hierdoor in de klas de lijn van de training kan implementeren.’’

Ook ouders worden bij de training betrokken. “We spreken ook met hen over de verschillende rollen in een groep’’, vervolgt Marloes. “Ouders zijn vaak blij als hun kind een buitenstaander is en zich niet met de pestsituatie bemoeit. Terwijl die kinderen juist het verschil kunnen maken als zij uitgroeien tot een helper. Als we dit aan ouders uitleggen kijken zij anders naar hun kinderen. Samen moedigen we hen aan een helper te zijn.’’

Ook in de training Omgaan met Elkaar is veel aandacht voor lichaamstaal. “Op dat gebied is redelijk eenvoudig winst te behalen’’, legt Marloes  uit. “Als leerlingen meer rechtop lopen en stevig staan nodigt dat al veel minder uit om grenzen over te gaan. Daarnaast maken we gebruik van helpende gedachten. Als je die in je hoofd opzegt voel je je ook zekerder en sterker. Bovendien durf je dan beter voor een ander op te komen of sta je meer stil bij de grenzen van een ander.’’

 “Externe krachten kunnen als experts met een frisse blik op groepsdynamiek een leerkracht ondersteunen en het positieve leerklimaat in de groep terugbrengen. Daarnaast kan ik het zelf opleiden van een trainer binnen de school absoluut aanbevelen. Het bespaart kosten, je houdt de kennis en kunde binnen de school en je kunt gericht aan de slag met interventies in het kader van de Wet Sociale Veiligheid.’’